ลักษณะทางภูมิศาสตร์

คนจำนวนไม่น้อยเข้าใจว่าลำน้ำห้วยเสนงเริ่มต้นที่ “อ่างเก็บน้ำห้วยเสนง” จังหวัดสุรินทร์ และถูกระบายผ่านมาตามคลองส่งน้ำเส้นหนึ่งเข้าสู่ที่กักเก็บสำหรับทำน้ำประปา เพื่ออุปโภคบริโภคในอำเภอเมืองโดยคลองส่งน้ำอีกเส้นหนึ่งจะทอดผ่านไปทาง ต. ท่าสว่าง ต. นาดี แต่ในความเป็นจริงแล้ว ลำน้ำที่ชื่อ เสนง หรือ “แสน็ง” ในภาษาพื้นเขมรถิ่นไทย เป็นลำห้วยที่ทอดตัวออกจากท้ายอ่างเก็บน้ำดังกล่าวผ่าน ต. เฉนียง ต. นอกเมือง ต. ในเมือง ต. คอโค และไหลลงไปบรรจบกับลำน้ำชีว์ที่บริเวณบ้านโคกจ๊ะ ต. ท่าสว่าง ในขณะที่อีกด้านหนึ่ง กล่าวคือ บริเวณด้านเหนืออ่างเก็บน้ำห้วยเสนงขึ้นไป ลำห้วยเสนงก็แผ่ ก้านสาขาตามแหล่งที่มาในบริเวณเทือกเขาพนมดงรัก เช่น บริเวณเขาแหลม, เขามะนาว, พนมซอร์, พนมสโร๊ย, และบริเวณด้านหลังของเขาโต๊ะ คนท้องถิ่นเรียกชื่อร่วมกันว่า “ป่ามหาเขา” อยู่ในเขตอำเภอกาบเชิง และกิ่งอำเภอพนมดงรัก ไหลผ่านชุมชน ต. แนงมุด ต. โคกตะเคียน อ. กาบเชิง ต. หนองใหญ่ ต. ตาเบา ต. โคกยาง ต. ทมอ อ. ปราสาท ลำน้ำห้วยเสนงจะไหลคดเคี้ยวไปตามที่ราบครอบคลุมพื้นที่ 4 อำเภอ 12 ตำบล 120หมู่บ้านเป็นอย่างน้อย สามารถจัดแบ่งชุมชนที่ตั้งอยู่ริมน้ำและบริเวณใกล้เคียงที่ได้ใช้ประโยชน์จากลำน้ำออกได้เป็นต้นน้ำห้วยเสนง, ห้วยเสนงตอนกลาง และห้วยเสนงตอนปลาย โดยงานวิจัยนี้จะทำการศึกษากรณีการใช้สิทธิชุมชนของห้วยเสนงตอนปลายเท่านั้น กล่าวคือ ตั้งแต่ใต้อ่างเก็บน้ำห้วยเสนงลงมา ทั้งนี้เพราะเป็นแหล่งสำหรับปล่อยน้ำทิ้งอย่างเดียวรวมทั้งได้รับผลกระทบจากการใช้ประโยชน์ และจากการพัฒนาตามโครงการต่างๆ ของรัฐอยู่เนืองๆ